Γιάννης Ρίτσος “Η μάχη της Αμφίπολης”

Γιάννης Ρίτσος «Η μάχη της Αμφίπολης»

‘Ένα ποίημα του Γ. Ρίτσου για την Αμφίπολη, πάντα επίκαιρο με πολλαπλά μηνύματα και πολλαπλούς αποδέκτες …

«Εκεί ‘ταν, στην Αμφίπολη, η αρχή του τέλους. Πολύ επάνω το πήραμε,

πολύ πιστέψαμε στο δίκιο μας και στη μεγάλη υπεροχή μας

πνευματική και υλική. Διαδοχικά, συφερτικές προσφορές αρνηθήκαμε,

με περιφρόνηση απορρίψαμε προτάσεις συνθήκης ευνοϊκότατες. Διόλου

δε λογαριάσαμε τις μυστικές προετοιμασίες της Σπάρτης και τα απρόοπτα

κι εκείνα, τα όποια, ποσοστά της Μοίρας, όπως λέμε.

Ο Κλέωνας,

αν κι είδε το Βρασίδα, από ψηλά, να κατεβαίνει απ’ τα Κερδύλλια, αν κι είδε

και μες στην πολιτεία να προσφέρουν σπονδές στο ναό της Αθηνάς, δεν κακόβαλε.

Κι όταν μαντατοφόροι τον προφτάσαν, λέγοντάς του πως είδαν με τα μάτια τους

χιλιάδες πόδια αλόγων και ανθρώπων κάτω απ’ τις θράκιες πύλες

που ετοιμάζονταν για έξοδο, — τίποτα πια δεν μπορούσε ν’ αποτρέψει.

Ήταν αργά για επίθεση, αργά και για υποχώρηση. Κι όπως κατέβαινε με βιάση,

ένας Μυρκίνιος πελταστής τον άφησε στον τόπο.

Μες στην σύγχυσή μας

μήτε και που τον κλάψαμε — τί να τον κλάψεις; (για δικούς τους λόγους,

για τις προσωπικές φιλοδοξίες τους, πάντα εμείς την πληρώνουμε).

Ο Βρασίδας,

πριν κλείσει τα μάτια του κι αυτός, πρόφτασε κι είδε απ’ το φορείο του, βαριά τραυματισμένος,

κάτω στο λιόλουστο κάμπο, το στρατό του να γυμνώνει τους νεκρούς μας,

κι εμπρός στις πύλες της Αμφίπολης, το τρόπαιο της νίκης του να στήνουν.

Λέρος, 21.III.68

Το 1968 ο Γιάννης Ρίτσος εξόριστος από την Δικτατορία στην Λέρο, μέσα από τους στίχους του ποιήματός του αναφερόμενος στη μάχη της Αμφίπολης, το 422 π.χ., όπου οι Αθηναίοι χάνουν την Αμφίπολη από του Σπαρτιάτες, μας μεταφέρει ευφυέστατα στο ιστορικό παρελθόν κι ως άλλος Θουκυδίδης κρίνει και καυτηριάζει έμμεσα, πρόσωπα, φορείς, καταστάσεις και συμπεριφορές της εποχής του που οδήγησαν την Ελλάδα στον γύψο το 1967, παραλληλίζοντας την εποχή του μ’ αυτή του πελοποννησιακού πολέμου.

Δύο χιλιάδες τετρακόσια χρόνια (2400) πριν, ο Αθηναίος στρατηγός και μετέπειτα Ιστορικός Θουκυδίδης, εξόριστος από την Αθηναϊκή Πολιτεία στα κτήματά του στην Σκαπτή Ύλη του Παγγαίου γιατί έχασε την Αμφίπολη από τον Σπαρτιάτη Βρασίδα, συγγράφει την Ιστορία του Πελοποννησιακού πολέμου. Μία ιστορία που στη συνέχεια  και για τα επόμενα χρόνια μέχρι και σήμερα θα αποτελεί για όλο τον κόσμο πρότυπο αντικειμενικής και ακριβούς εξιστόρησης πολεμικών και πολιτικών γεγονότων αλλά και στρατιωτικών συμπεριφορών των μεγάλων και των μικρών δυνάμεων της εποχής του.

 Από τα διαμάντια της Ιστορίας του θα αναφέρω τον «Επιτάφιο του Περικλή», έναν ύμνο του δημοκρατικού πολιτεύματος της κλασικής Αθήνας που τις αρχές και τις πρακτικές του θαυμάζουμε και προσπαθούμε να εφαρμόζουμε μέχρι σήμερα.

Όμως διαβάζοντας την ιστορία του δεν μπορείς να αγνοήσεις την περίφημη Δημηγορία των Μηλίων στην οποία παρουσιάζει με τον καλύτερο τρόπο την αλαζονική και ωμή συμπεριφορά των πανίσχυρων «δημοκρατικών» Αθηναίων έναντι των μικρών και ανίσχυρων Μηλίων. Μια συμπεριφορά που ιστορικά οδηγεί στην συνέχεια στην  καταστροφή της Μήλου. Μια συμπεριφορά που την βλέπουμε και σήμερα να επικρατεί από τους ισχυρούς της εποχής μας. Μόνον που σήμερα η Ελλάδα μας, όπως και άλλα μικρά κράτη, δεν βρίσκεται στην Θέση των ισχυρών Αθηναίων ή Σπαρτιατών της κλασικής εποχής αλλά στην θέση της αδύνατης και μικρής Μήλου που προσπαθούσε να διατηρήσει εναγωνίως την ουδετερότητά της. Αυτή την καταστροφή της Μήλου από τους Αθηναίους, μετατρέπει το 1969 ο Γ. Ρίτσος στην πανέμορφη ποιητική σύνθεση «Ο αφανισμός της Μήλος»

Βέβαια η αλαζονική και σκληρή συμπεριφορά της πανίσχυρης Αθήνας όπως έδειξε η ιστορία δεν την εμπόδισε στην συνέχεια να χάσει τον πόλεμο, να καταρρεύσει και να οδηγηθεί στο δικτατορικό και ταπεινωτικό πολίτευμα των «Τριάντα Τυράννων», το 404 π. Χ. Αλλά και όταν αποκατέστησε την Δημοκρατία της δεν επανήλθε ποτέ στην προηγούμενή της αίγλη και δόξα.

Η Ιστορία πάντα θα μας διδάσκει! Χιλιάδες τα παραδείγματα, πόλεμοι, καταστροφές, δικτατορίες, ολοκαυτώματα, αφανισμοί λαών, … Αρκεί να την διαβάζουμε και να την ακούμε! Όλοι και οι δυνατοί και οι αδύνατοι!

Γιατί «Πολλοὶ δὲ ἔσονται πρῶτοι ἔσχατοι καὶ ἔσχατοι πρῶτοι»

Απάντηση