Με μισά λόγια
με σπασμένες φράσεις
μ’ ανολοκλήρωτα νοήματα
και με διφορούμενους χρησμούς
μιλάνε σήμερα οι ποιητές μας
Κλεισμένοι στο δικό τους σύμπαν
των προσωπικών τους ενδοσκοπήσεων
Μακριά από το έξωθεν γίγνεσθαι της κοινωνίας
«Στυλίτες»!
Μέσα σ’ ένα κόσμο που μεταβάλλεται ραγδαία
Σ’ ένα κόσμο που διψά για Λόγο καθαρό!
Σε μια νέα γενιά που ψάχνει εναγωνίως
το δικό της πολικό αστέρι
του Βορρά!
κι ένα καινούριο δρόμο
Φωτεινό!
Χωρίς, «ήξεις, αφήξεις…»
Χωρίς μισόλογα
Ξεκάθαρα!
Οι ποιητές της εποχής μας σήμερα φαίνεται να είναι κλεισμένοι μέσα στα τείχη της δικής τους εσωτερικής πόλης. Φαίνεται σαν να μη ζουν στο σήμερα αλλά σε μια εποχή άλλη, δική τους, χρονικά απροσδιόριστη, κάπου στο πουθενά! Σε μια εποχή που τα σύγχρονα γεγονότα φαίνεται να μη τους αγγίζουν καθόλου. Η Χώρα, η πολιτεία, οι κοινωνικές και πολιτικές εξελίξεις απουσιάζουν δραματικά από τη θεματολογία τους. Απεναντίας την θέση τους έχουν πάρει αντίστοιχα, ο εσωτερικός κόσμος, τα αισθήματα, τα συναισθήματα και η προσωπική τους ενδοσκόπηση. Ο λόγος τους έγινε δυσνόητος, αινιγματικός και διφορούμενος. Λες και γίνεται διαγωνισμός για το ποιος θα κατορθώσει να γράψει στη πιο δυσνόητη γλώσσα.
Σαν σύγχρονες Πυθίες προσπαθούν με λογοτεχνικούς χρησμούς να δώσουν αξία και κύρος στο προσωπικό, στο ιδιαίτερο και στο κοινωνικά ασήμαντο.
Σαν βυζαντινοί «Στυλίτες»( ασκητές επάνω σε κολώνες), οι ποιητές της Εποχής μας κάθονται πάνω στην «δική τους στήλη» προκειμένου να «αγιάσουν» στο χώρο της λογοτεχνίας.
Και ενώ η «στήλη» τους βρίσκεται στο κέντρο της πόλης και χαλάει ο κόσμος από τη φασαρία, τη βουή και τα γεγονότα, αυτοί μοιάζουν να βρίσκονται σε λήθαργο ή καλύτερα σε μια κατάσταση ναρκισιστικής έκστασης. Γι’ αυτούς υπάρχει μόνον ο εσωτερικός τους κόσμος, ο εξωτερικός ως δια μαγείας απλά έχει εξαφανισθεί! Σ’ αντίθεση με τους πραγματικούς «Στυλίτες» που στηλίτευαν κάθε ανίερο και ανόσιο γεγονός της εποχής τους.
Το δυσάρεστο βέβαια για την κοινωνία μας είναι ότι έχει δημιουργηθεί και μια νομενκλατούρα ανθρώπων που κατέχοντας θεσμικές θέσεις επιβραβεύουν αυτή την στροφή μοιράζοντας βραβεία και επαίνους σε μια ποίηση που αναδεικνύει το ουδέτερο, το ευνουχισμένο, το αδιάφορο και το ανώδυνο.
Εδώ και μια δεκαετία η Ελλάδα μαστίζεται από μια ισχυρή οικονομική κρίση που οι συνέπειές της έχουν σαρώσει όλη την ελληνική κοινωνία. Οι νέοι φεύγουν κατά εκατοντάδες χιλιάδες στο εξωτερικό, κλείνουν χιλιάδες επιχειρήσεις, η ανεργία γιγαντώνεται, οι «φίλοι μας», οι «σύμμαχοι μας», οι «γείτονες μας» μας ειρωνεύονται, μας λοιδορούν και μας απειλούν, και σαν να μη έφταναν όλα αυτά ήρθε να προστεθεί και η μάστιγα του κορονοϊού. Κι εμείς συνεχίζουμε να αναζητούμε «νερό ζωής κι ελπίδας» από το απύθμενο και σκοτεινό πηγάδι του αδιέξοδου εσωτερικού μας κόσμου.
Τι μας συμβαίνει άραγε;
Μήπως τελικά χάσαμε τα κοινωνικά μας ανακλαστικά;
Μήπως έχουμε βυθιστεί στον πλούτο της εσωτερικής και προσωπικής μας ευδαιμονίας;
Μήπως ξεχάσαμε ποιοι είμαστε, από πού ερχόμαστε και για που βαδίζουμε;
Μήπως χάσαμε την πυξίδα μας;
Αν ανατρέξουμε στην ελληνική ιστορία θα δούμε ότι ο Τρωικός πόλεμος, ανέδειξε έναν Όμηρο, και όχι μόνο, και γέννησε τα έπη της Ιλιάδας και της Οδύσσειας.
Οι περσικοί πόλεμοι, ανέδειξαν, τον Αισχύλο, τον Σοφοκλή, τον Ευριπίδη τον Αριστοφάνη, τον Πίνδαρο και όλα τα θαυμαστά τους κλασικά πνευματικά δημιουργήματα (Πέρσες, Προμηθέας Δεσμώτης, Οιδίπους Τύραννος Αντιγόνη, Τρωάδες, Ιφιγένεια εν Αυλίδι, Λυσιστράτη, Όρνιθες, Πυθιόνικοι, Ολυμπιόνικοι κ.α.).
Η ελληνικός ξεσηκωμός του Γένους και το 1821 ανέδειξε τον Ρήγα Φεραίο, τον εθνικό μας ποιητή Δ. Σολωμό, τον Κάλβο, τον Αριστοτέλη Βαλαωρίτη και γέννησε καταπληκτικά ποιητικά έργα που δημιούργησαν και σφυρηλάτησαν την εθνική μας συνείδηση και ταυτότητα (Ύμνος στην Ελευθερία, Ελεύθεροι Πολιορκημένοι, Ωδές, Αστραπόγιαννος, Κυρά Φροσύνη…).
Η Μεγάλη Ιδέα, ο Κρητικός κι ο Μακεδονικός αγώνας οι Βαλκανικοί πόλεμοι ανέδειξαν τον εθνικό μας ποιητή Κωστή Παλαμά και το πλήθος των κορυφαίων του έργων, Η φλογέρα του Βασιλιά, ο Δωδεκάλογος του Γύφτου…
Με τη σειρά του ο Άγγελος Σικελιανός ανασταίνει μέσα από τη μεγαλόπνοη ποίηση του τις διαχρονικές αξίες του ελληνικού πολιτισμού και της ελληνικής φύσης και παράδοσης φέρνοντας στο φως έργα όπως: «Αλαφροΐσκιωτος», «Η συνείδηση της Φυλής»…
Ο απόηχος των ιστορικών γεγονότων της Νέας Ελλάδας και οι ιστορικές γνώσεις για την δοξασμένη Ελληνιστική εποχή και την κατοπινή παρακμή της δίνουν την δυνατότητα στο Κ. Π. Καβάφη να γράψει τα γνωστά ιστορικά και διδακτικά του ποιήματα.
Ο πρώτος παγκόσμιος πόλεμος, οι πολιτικοκοινωνικές ανακατατάξεις, η Μικρασιατική καταστροφή το 1922 και η οικονομικοκοινωνική κρίση του 1929 και μετά φέρνουν στο φως, τον Βάρναλη, τον Ρίτσο, τον Σεφέρη κ.α. και γεννιούνται «Το φως που καίει» ο «Επιτάφιος», η «Στροφή»…κ.α.
Το έπος του 1940 φέρνει στην επιφάνεια τον Οδυσσέα Ελύτη με το: «Άσμα ηρωικό και πένθιμο…» και λίγο αργότερα το κορυφαίο «Άξιον Εστίν». Εκείνη την εποχή ο Α. Σικελιανός ηγέτης όλων των πνευματικών ανθρώπων της Ελλάδας που αντιστέκονται στη φασιστική εισβολή και κατοχή γεννάει : το «Ηχήστε Σάλπιγγες» και «Το Πνευματικό Εμβατήριο».
Η μεταπολεμική Ελλάδα και τα προβλήματα της βρίσκει τους εκφραστές της, Νικηφόρο Βρεττάκο, Μανόλη Αναγνωστάκη, Τάσο Λειβαδίτη, Γιώργο Ιωάννου κ.α. με έργα όπως (Λειτουργία κάτω από την Ακρόπολη ποιήματα 41-71, ο Άνθρωπος με το ταμπούρλο, Ποιήματα 54-84 κ.α.
Η δικτατορία του 1967 δίνει την αιτία να μιλήσουν ποιητικά, ο Μίκης Θεοδωράκης, ο Αλέκος Παναγούλης, Ο Νίκος Παπάς, ο Μάνος Ελευθερίου κ.α.
Βλέπουμε όμως ότι από τη μεταπολίτευση και μετά δημιουργείται μια μεγάλη στροφή, από μια μεγάλη μερίδα των νέων ποιητών μας, στο αντικείμενο της θεματολογίας τους. Το συλλογικό και η εξωστρέφεια εξαφανίζονται και κυριαρχούν σιγά- σιγά το ατομικό και η εσωστρέφεια. Μ’ αποτέλεσμα εδώ και δέκα χρόνια, από τότε που το παγόβουνο της κρίσης συγκρούστηκε με τον «Τιτανικό» της ελληνικής οικονομίας, να μην υπάρχει παραγωγή ποιημάτων που να συναισθάνονται, να συνειδητοποιούν και να εκφράζουν τις αιτίες της αξιακής κρίσης που ταλανίζει την ελληνική κοινωνία εδώ και πολλά χρόνια. Γιατί κάτω από την κορυφή του παγόβουνου της ελληνικής οικονομικής κρίσης κρύβεται η φθορά αξιών και θεσμών και η ακόρεστη δίψα του Νεοέλληνα για πλουτισμό και για κενόδοξη επιδειξιoμανία και προβολή.
Ας επιλέξουμε λοιπόν τον αξιακό μας κόσμο. Στο ποίημα, «Οι νέοι της Σιδώνας, 400 μ.Χ.» ο Κ. Π. Καβάφης αποτυπώνει μέσα από τους στίχους του την αξιακή προσέγγιση δυο διαφορετικών κόσμων.
Αυτόν, του μεγάλου τραγικού Αισχύλου, που θεωρούσε ότι το σημαντικότερο πράγμα στη ζωή του ήταν η συμμετοχή του στη μάχη του Μαραθώνα για τη σωτηρία της πατρίδας του κι όχι τα μεγάλα του έργα.
Κι αυτόν της εποχής του 400 μ.Χ. των νέων της Σιδώνας, όπου η τέχνη για τον δημιουργό του έπρεπε να στέκεται υπεράνω όλων των άλλων αξιών, ακόμη και της πατρίδας.
Οι αξίες της εποχής του Αισχύλου γέννησαν την μοναδική Κλασσική Εποχή με τα μεγάλα της πνευματικά έργα και τις δημοκρατικές της κατακτήσεις.
Οι αξίες του 400 μ.Χ., στην ρωμαιοκρατούμενη ελληνική επικράτεια, έφεραν τη διαίρεση της ρωμαϊκής αυτοκρατορίας, το κλείσιμο των φιλοσοφικών σχολών και των ολυμπιακών αγώνων και την δημιουργία πολιτών αδιάφορων, απρόσωπων και υποτελών.
Τέχνη για την Τέχνη λοιπόν;
ή Τέχνη για τον άνθρωπο και τις ανθρωπιστικές του αξίες.
Ιδού το δίλλημα της εποχής μας!
Πριν λοιπόν γίνουμε αυτόπτες μάρτυρες «άλλων γεγονότων» στην μικρή μας Ελλάδα ας θυμηθούμε τα λόγια του Άγγελου Σικελιανού πάνω από το φέρετρο του Κωστή Παλαμά στη διάρκεια της γερμανικής κατοχής κι ας αναλάβουμε τις ευθύνες μας:
«Ηχήστε οι σάλπιγγες… Καμπάνες βροντερές,
δονήστε σύγκορμη τη χώρα πέρα ως πέρα…
